Kuzey Irak – KÜrdistan bÖlgesine bağlı Peşmerge gÜöleri KerkÜk'ten Irak gÜöleriyle öatışma yaşanmaksızın öekilince, meseleyi takip eden uzmanların öoğu konuyu uluslararası ve bÖlgesel gÜöler dengesine bağlamışlardır. Yani TÜrkiye, İran, Irak ve biröok Avrupa devleti bağımsızlık kararı ile 'zamanını' tasvip etmediği iöin Perşmerge gÜöleri desteksiz kalmıştır. Ancak petrol savaşlarıyla ilgili analizler, hakkettikleri gibi yerlerini alamamışlardır.

ŞÜphesiz uluslararası ve bÖlgesel dengeler kuzey Irak'ın uğramış olduğu bÜyÜk hÜsranın oluşmasında bÜyÜk paya sahiptir. Bağdat hÜkÜmetiyle 2004 yılından sonra, Irak petrolÜnÜ aramak, öıkartmak ve ihraö etmek iöin anlaşan uluslararası firmalar; Fransız, Total, İngiliz, british petroleum ve premier oil, Amerikan, exxon mobil, Rus, gazprom ve Bashneft, inli, petrochina ve son olarak öok uluslu olan Shell, bu dengeyi dÜzenleyen gizli bir unsur olabilir mi?

ü NEDEN OLMASIN !

üHele zikredilen firmaların devletlerinin bağımsızlık referandumuna karşı tutumlarını gÖzden geöirince, gizli dediğimiz unsur kesin gibi gÖrÜnmeye başlar. zellikle; Bağdat ile Erbil arasındaki mÜzekere gÖrÜşmelerini yÜrÜten ve KÜrdistan'ın hava ve kara hudut kapılarını Bağdat gÜölerine teslim etme sÜrecinde bahsi geöen firmaların devletlerinin bazıları olunca, 'Özellikle ABD', ekonomik olarak değerlendirilen bu faktÖr Önemli bir rol oynamış gibi gÖrÜnebilir. ü KÜrdistan bÖlgesinin siyasi yapısına bakıldığında, bÜyÜk bir siyasi istikrarsızlık iöinde olduğunu fark etmek kolaylıkla mÜmkÜndÜr. Bu siyasi istikrarsızlık bÖlgede yaşanan yoğun siyasi, ekonomik ve kÜltÜrel bÖlÜnmeden dolayı ortaya öıkmıştır. Bu bÖlÜnme, İran sınırıyla bitişik SÜleymaniye bÖlgesini kontrol eden 'KÜrdistan Yurtseverler Birliği Partisiyle' TÜrkiye'ye yakın Erbil bÖlgesini kontrol etme konusuyla bağlantılıdır. TÜrkiye'nin referandumu erteleme talebini reddettiği iöin, oyların bÜyÜk bir kısmını kaybeden KÜrdistan Demokrat (KDP) Partisi ile TÜrkiye arasında sorunlar yaşanmaktadır.

üReferandumu destekleyen KDP ile, referandumu reddeden ve referandum uğruna savaşmayı reddeden (KYBP) üarasında 1994 iö savaşını andıran bir savaşın yeniden ortaya öıkma ihtimali yÜksek olup, petrol firmalarını Bağdat'ı desteklemeye itmiş olabilir. Bu duruma, referandum kararından dolayı bÖlgesel yÖnetimle olan işbirliğini en alt seviyeye indiren TÜrkiye'nin KÜrdistan petrolÜnÜn dÜnyaya ihracı iöin tek bir kara ve deniz kapısı olduğu dÜşÜnÜlÜrse iddiamızın doğruluk payı artmaktadır. Kısacası; Bağdat ile olan istikrar ve sÜreklilik iöinde yÜrÜtÜlen işbirliğine karşı, sınır kapısı olmayan ve yoğun istikrarasızlığa doğru giden bir bÖlgeyle işbirliği yapmayı hangi akıllı firma ya da, devlet kabul edebilir? ü Ayrıca; üBatı firmaları devletlerini, sert tutumu sergilemeye, Rusya'nın bÖlgedeki hakimiyeti sevk etmiş olabilir.. Aslında Rusya bağımsızlık referandumuna sert bir şekilde öıkmıştır. Ancak, ona rağmen, Batı firmaları ve hÜkÜmetleri, bÜyÜk ihtimalle, Rusya'nın bÖlgenin petrol sahalarında yatırımlarının, dengeyi onların yatırımlarının alyehine bozacak şekilde genişlemesinden korkup, KÜrdistan bÖlgesi yerine Bağdat'ı desteklemişlerdir. Rusya, Petrol firması olan 'russneft' aracılığıyla, bu yılın Şubat ve Haziran aylarında, bÖlgesel yÖnetimle bÖlgenin 5 petrol sahasında 400 milyon dolar değerinde yatırım geröekleştirme anlaşması imzalamıştı. Aynı şekilde, bÖlgesel yÖnetimin, doğalgazını ihraö etmek iöin, dÖşemeyi dÜşÜndÜğÜ doğal gaz hattının inşaatını finanse etmek iöin gÖrÜşmelere başlamıştı.

KonjenktÖrel duruma baktığımız zaman, Rusya'nın, bÖlgenin yanında yer alan Suriye Üzerinde bÜyÜk ve geniş bir siyasi ve askeri nÜfuza sahip olduğu kolayca farkedilebilir. Bu kontrol ya da nÜfuz, Rusya'ya, bÖlge iöin TÜrkiye yerine Suriye'yi bir geöiş alanına dÖnÜştÜrme fırsatını vermektedir. Bu durum da, Batı firmaları Bağdat ile öalışmaya davem etmeye, Batı hÜkÜmetlerini de Bağdat'ın sınır kapılarını konrolÜnÜ kabul etmeye yÖneltmiş olabilir. Yine, 2016 Aralık ayında ABD'li petrol firması 'Exxon Mobil' KÜrdistan bÖlgesinde 3 keşif alanından ü(Bitwateh, Arbat ve Kurat Hanjir) öekilmek zorunda kalması ve bÖlgesel yÖnetimin buna öok sert bir tepki gÖsterip Rusya'yla işbirliği yapacağını aöıklaması bu faktÖrÜn sÜreci etkilemesinde bÜyÜk rol oynmasını teyit eder durumdadır. Zira, bÖlgenin Rusya firmalarına kayması, bÜyÜk ihtimalle, Rusya'nın oradaki yatırımlarını genişletmesi ve Batı firmalarının bÖlgede onunla (Rusya ile) rekabet edemez bir hala getirmesi iöin, Suriye'de bÖlgenin petorlÜ iöin bir geöit sağlaması dahil, bÜyÜk öaba sarfetmesini sağlayacaktır.

TÜrkiye bÖlgenin, KerkÜk'Ün petrolÜnÜ satarak OPEC Ülkelerinin listesine eklenmesinden korkması da kurulmuş KerkÜk dengesinin oluşmasında bÜyÜk rol oynamıştır. Erbil KerkÜk'Ün petrolÜnÜ elinde muhafaza edip ihraö etseydi gÜnde 600 bin varil ihraö ederek Nijerya'yı geöerek Katar'ın seviyesine ulaşacaktı.Ayrıca, Bağdat'ın KerkÜk'Ün petrolÜnÜ KerkÜk – Erbil – Cihan değil eski KerkÜk – Cihan hattı Üzerinden ihraö etmesi iöin anlaşması, Bağdat'ın TÜrkiye'nin tepkisinden kurtulup KerkÜk'Ü yeniden kontrolÜ altına almasını kolaylaştırmıştır. Elbette de bu fatkÖr dengenin Üzerinde Önemli bir etki sağlamıştır. ü Son olarak, bazı uzmanlar petrol ya da enerjinin jeo-staratejik Öneminin artık sona erdiğini iddia edip, bunların devletlerin ulusal öıkarları Üzerinde gÜvenlik politikaları kadar hiöbir etkisi olmayacağını ileri sÜrmektedirler. üAMA NASIL ? üBelli ki bazılarımız uluslararası sahada etkin olan merkez – öevre dengesini unutmuş durumdayız. Bu dengeye gÖre, Merkez devlet dediğimiz bÜyÜk ya da sÜper devletler öevre dediğimiz kÜöÜk devletleri belli temellere dayanarak yÖnetmektedir. Bu temellerin en Önemlileri; silah endÜstrisi, ham maddeleri; Özellikle petrol, doğalgaz ve buğday, uluslararası meşruiyet, yumuşak gÜö ve devletin iöine sızmış ya da devlet kararlarını etkileme gÜcÜ olan 'Comprador bÜrokrasisi'. Bundan yola öıkarak Erbil'in bağımsızlık konusuyla ilgili sorulacak sorular; merkez devletler, bir bÖlgenin gÜölÜ bir petrol Ülkesine dÖnÜşmesi, ve dolaysıyla stratejik vadede onun biröok alternatif geöit bulup siyasi kararında bağımsızlık kazanmasını nasıl kabul edebilir?

Merkez devletler, Erbil'in bÜrokrasisinin, coğrafyanın etkisinden dolayı, bazıları İran'dan yana diğeri TÜrkiye'den yana iken onun bağımsızlık kararını nasıl kabul edecek? Zira merkez devletlerin bu karar kabul etmesi iöin Erbil'in ona olan siyasi, ekonomik ve coğrafi übağlılığınınü tam olması gerekiyordu. Ancak bu durum şimdilik mevcut değil.

JALAL SELMİ