Çocuklarda Nörolojik Gelişim Süreci

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kürşat Bora Çarman, her çocuğun nörolojik gelişiminin kendine özgü olduğunu, kardeşi veya yaşıtlarıyla karşılaştırma yapılmaması gerektiğini belirterek dikkat edilmesi gerekenleri anlattı.

Prof. Dr. Çarman, çocukların nörolojik gelişimlerinin anne karnında başlayan ve erişkin döneme kadar devam eden dinamik bir süreç olduğunu kaydetti. Bu dönemde beynin boyutunun arttığını ve fonksiyonların geliştiğini kaydeden Çarman: “Çocukların nörolojik gelişimlerinin değerlendirilmesinde kaba motor gelişim, ince motor gelişim, dil gelişimi, kişisel, sosyal, duyusal gelişim alanlarına dikkat edilmelidir. Kaba motor beceriler büyük kasların gelişimini ve kullanılmasını ifade eder. İnce motor gelişim ise küçük kas gruplarını amaca yönelik istemli kullanma becerisidir. Doğumdan itibaren ilk 28 günü kapsayan yenidoğan döneminde bir bebek parlak ışığı fark eder, birkaç hafta içerisinde cisimleri kısa süreli takibe başlar. Hareketlerin gözlenmemesi veya asimetrik olması önemli bir bulgudur ve ayrıntılı değerlendirme gerektirir. Süt çocukluğu dönemi ikinci aydan 24 aya kadar sürer. Bu dönemde kazanılması gereken başlıca motor beceriler boyun kontrolü, desteksiz oturma ve yürümedir. Bir çocuk boyun kontrolünü, en geç 3 ay tamamlandığında kazanmalıdır. Çocuklar en geç 8 ay sonunda desteksiz oturabilmelidirler. Her çocuk emeklemeyebilir bu bir sorun değildir. Çocukların çoğunluğu 12 ay civarında yürümeye başlamaktadır. Bu durum 18 ayı da bulabilir. İki yaşını tamamlayan çocuk oyun çocuğu olarak tanımlanır. Bu dönem etrafın keşfedildiği, merakın arttığı, sosyal iletişimin ve dil becerilerinin arttığı dönemdir. Üç yaş tamamlandığında kısa cümleler kurulabilmelidir” ifadelerini kullandı.

Normal gelişim basamakları
Prof. Dr. Çarman 2 aylık dönemde ellerin yumruk şeklinde olduğunu ve yüzükoyun yatırıldığında başını yerden kısa süreli kaldırabildiğini belirterek normal gelişim basamaklarını şöyle sıraladı:
“Cisimleri gözleri ve başı ile 90 derece takip edebilir. 3 aylık dönemde ellerini açmaya başlar. Başını yerden kaldırıp bir süre tutabilir. Başını döndürerek cisimleri takip edebilir. Karşılıklı ses çıkarabilir ve sese tepki verir. Ellerine ve annesinin yüzüne bakar. 4 aylık dönemde otururken başını dik tutabilir. Cisimlere uzanır ve eliyle ağzına götürebilir. Ses gelen yöne doğru başını çevirebilir. 5-6 aylık dönemde sırtüstü yatarken başını yerden kaldırabilir. Yüzükoyun pozisyondan dönebilir. Objeyi bir elinden diğerine geçirebilir. Kendi kelimeleri ile konuşur. 7-8 aylık dönemde objeleri masaya vurur. Kolları ile karşısındaki kişiye uzanabilir. ‘de-de, ba-ba” hecelerini söyler. 9-10 aylık dönemde desteksiz oturur, oturma pozisyonuna geçebilir. Bir yerden tutunarak ayakta durabilir. El sallar ve ‘bay- bay’ der. Yardımla bardaktan su içebilir. Baş ve işaret parmağını kullanarak cisimleri alabilir. 11-12 aylık dönemde yardımla yürüyebilir. Birkaç anlamlı kelime söyleyebilir. Giyinirken yardım etmek ister. Al, ver gibi basit emirleri yerine getirir. 13-15 aylık dönemde kendisi yürüyebilir. Kelime sayısı artar. Kalemle karalama yapabilir. İstediği objeyi gösterebilir. 18 aylık dönem, yürümenin en geç gerçekleştiği dönemdir. Yardımla merdiven çıkabilir. Topu karşısındakine atabilir. 2-4 küpü üst üste koyabilir. Kendi yemeğini yiyebilir. Göz ve kulak gibi organları gösterebilir. 24 aylık dönemde koşma başlar. 2-3 kelimelik cümle kurabilir. Oyun çeşitliliği artar.”

“Düzenli doktor kontrolü şart” 
Tüm çocukların, bir çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından düzenli kontrolleri ve aşılarının yapılması gerektiğini dile getiren Çarman: “Çocuğun sağlıklı gelişmesi için en önemli ve en faydalı besin anne sütüdür en az 6 ay anne sütü alınmalıdır. Her çocuğun nörolojik gelişimi kendine özgüdür. Kardeşi veya yaşıtlarıyla karşılaştırma yapılmamalıdır. Bir çocuk 3 ayı tamamlamasına rağmen başını tutamıyorsa veya 9 aylık olmasına karşın desteksiz oturamıyorsa, bir yaşından önce oyuncaklara /cisimlere hep aynı eli ile uzanıyorsa, on sekiz ayını tamamladığı halde yardımsız yürüyemiyorsa, üç yaşını doldurmasına rağmen cümle kuramıyorsa mutlaka doktor tarafından değerlendirilmelidir” diye konuştu.